وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوِمِ الاَْخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِينَ‏

ترجمه       

وگروهى از مردم كسانى هستند كه مى‏گویند: به خدا و روز قیامت ایمان آورده‏ایم، در حالى كه مؤمن نیستند.

نکته ها       

در آغاز این سوره، براى معرّفى مؤمنان چهار آیه و براى شناسایى كفّار دو آیه آمده است. از آیه 8 تا 20  گروه سومى را معرّفى مى‏كند كه منافق هستند. اینان نه ایمان گروه اوّل را دارند و نه جرأت و جسارت گروه دوم را در ابراز كفر. منافق، همانند موش صحرایى است كه براى لانه‏اش دو راه فرار قرار مى‏دهد، یكى از آن دو را باز مى‏گذارد و از آن رفت و آمد مى‏كند و دیگرى را بسته نگه مى‏دارد. هر گاه احساس خطر كند با سر خود راه بسته را باز كرده و مى‏گریزد. نام سوراخ مخفى موش «نافقاء» است كه كلمه منافق نیز از همین واژه گرفته شده است.(159)

گرچه مراد از نفاق در این آیات، كفر در دل و اظهار ایمان است، ولى در روایات نفاق، داراى معناى گسترده‏اى است كه هركس زبان وعملش هماهنگ نباشد، سهمى از نفاق دارد. در حدیث مى‏خوانیم: اگر به امانت خیانت كردیم و در گفتار دروغ گفتیم و به وعده‏هاى خود عمل نكردیم، منافق هستیم گرچه اهل نماز و روزه باشیم.(160)

نفاق، نوعى دروغِ عملى و اعتقادى است و ریاكارى نیز نوعى نفاق است.(161)

 

پيام ها        
1- ایمان، یك مسئله قلبى است وبه اظهارات انسان بستگى ندارد. «ماهم بمؤمنین»
2- اساس ایمان، ایمان به مبدأ و معاد است. «آمنا باللَّه و بالیوم الآخر»
3- خداوند از درون انسان، آگاه است. «وما هم بمؤمنین»

___________

159) قاموس و مفردات.
160) سفینةالبحار، ج‏2، ص‏605.
161) تفسیر نمونه.